فصلنامه رشد آموزش قرآن و معارف اسلامی در مقاله‌ای به موضوع معرفت خدا و صفات او در اندیشه علامه طباطبایی پرداخته است
نویسنده مقاله پس از اشاره به انواع شناخت عقلی و شناخت شهودی، آورده است: «شناخت حقیقی و شایسته خدا، معرفتی است که از طریق شهود و علم حضوری به دست می‌آید و شناخت عقلی در مقایسه با این نحوه از معرفت، ناقص و معیوب است. اما باید توجه داشت که تفاوت این دو مرتبه از معرفت نباید منجر به تحقیر و نفی ارزش نظری شناخت عقلی شود. شناخت عقلی، چنانچه به نحو صحیح صورت پذیرد، در مرتبه خودش حق شناخت الهی را ایفا می‌کند. از آن گذشته، شناخت عقلی مرتبه آغازین خداشناسی و زمینه‌ساز شهود حق است و علاوه بر آن، از سنخ معرفت‌های قابل انتقال و پذیرای استدلال است.»
نویسنده در ادامه، آرای علامه طباطبایی در زمینه خداشناسی را در چند بخش تقسیم‌بندی کرده است:
۱. مصیب بودن عقل در شناخت صفات الهی؛
۲. معیت اثبات و نفی (جمع تشبیه و تنزیه)؛
۳. نقد مفوضه و مووّله؛
۴. نقد الهیات سلبی؛
۵. عینیت صفات و ذات.
درباره مصیب بودن عقل در شناخت صفات الهی می‌خوانیم: «عقل آدمی دو شاخه یا دو مرتبه دارد: عقل نظری و عقل عملی. آیا دستاوردهای عقل در عرصه معارف الهی معتبر و قابل اعتمادند؟ صاحب المیزان بر آن است که عقل در هر دو شاخه نظری و عملی معتبر و احکامش پذیرفتنی است. در مورد عقل عملی می‌گویند: احکام عقل عملی در افعال تشریعی خداوند متعال جاری است. و در باب عقل نظری، نص کلام ایشان چنین است: «ان العقل النظری مصیب فیما یشخصه و یقضی به من المعارف التحقیقه المتعلقه به تعالی» به این ترتیب، در عرصه اثبات وجود خدا و شناخت اسما و صفات حق، عقل نظری معتبر و حجت است. البته این نیست که در معارف دینی و احکام شرعی هرآنچه در دین وجود دارد توسط عقل عادی بشری قابل فهم باشد بلکه در دین گاه مطالبی وجود دارد که ورای شعاع عقلی است. ولی هرآنچه عقل ناب بگوید حتماً نظر دین هم می‌باشد.»
نویسنده: دکتر فضل‌الله خالقیان، استاد دانشگاه قرآن و حدیث پردیس تهران
منبع: فصلنامه رشد آموزش قرآن و معارف اسلامی، شماره ۱۱۰ پاییز ۱۳۹۸
• برای دریافت متن کامل مقاله اینجا کلیک کنید.